Sebahattin Karaca

Çalıştırdığım tüm elemanlarıma otelciliği ve turizmi daha çok sevdirmeye ön ayak oldum. Kendilerini geliştirmeleri hususunda hiçbir teşviki hiçbir zaman esirgemedim. Pek çok elemanım kendilerini öyle iyi yetiştirdi ki, sonraki gelişmelere ben bile şaştım. Aralarında, İngiltere’de restaurant açan, Alma Ata’da büyük bir otele genel müdürlük yapan, Amerika’nın San Francisco Hava Limanı’nda bir kafe zinciri yöneten, seyahat acentası kuran, otel kiralayıp işleten, temel iş ahlakını edindikten sonra, tıbba gidip doktor olan, ya da mühendis olup önemli inşaatlara imza atanlar oldu. Yazıya başladığım anda aklıma gelemeyenler de var. Bu türden olumlu gelişmeler ne yalan söyleyeyim beni hep ziyadesiyle mutlu etmiştir.

Hayat şüphesiz sadece mutluluktan ibaret değildir. Yanında elbette üzüntü, hayal kırıklığı, ayrılık, hasret, sabır, tahammül, kıtlık, yokluk, bolluk, sevinç, şüphe, endişe, korku, kandırılma, aldatılma, dolandırılma, hastalık da dahil olmak üzere daha neler var neler! Bunların tamamını hatta daha da fazlasını bu güzelim ülkede uluslararası iş olan turizmle iştigal ediyorsan yaşarsın! yaşatırlar! İnsan 40 – 50 yılda o kadar çok olumlu ve olumsuz şeyleri görüyor, yaşıyor, tanıklık ediyor ki, hangi birini anlatsam acaba gerçekten bilemiyorum.

Hiç unutmadığım, en iyi bildiğim, daha doğrusu ülkemiz gerçeklerinin öğrettiği şeylerin başında gelen en önemli husus şudur. Bu ülkenin herhangi bir şehrinde turizm ve otelcilik yapacaksan, başta yedek su depoların ve vidanjörün hatta alan müsaitliği varsa, arıtma yaptıracaksın. Bu da yetmez, onları bile çalıştırmak için jeneratör gereklidir. Ondan da kaçınmayacaksın. Çünkü suların kesildiğinde elektriklerinde gittiği halleri çok yaşadık. Görüntü kirliliğine karşı sokağını, caddeni kendi imkanlarınla temizlemeyi baştan kabul edeceksin. Gürültü kirliliğine karşı kapı ve pencerelere en az üç cam hatta dört cam yaptıracaksın ki otelin konukları camı kapattığında dışarıda gece, gündüz süren ve bitmek bilmeyen gürültü ile müşteri memnuniyetsizliği doğmasın. Kimlik bildirme yasasına göre Bakanlığın yazılımından kaynaklanan akıl almaz cezayı bir gün ansızın yersin. Haklılığını kanıtlamak mahkeme de bile mümkün olmaz. “Turizm alanı” dersin, kolları sıvar yatırım yaparsın. Bir de bakarsın ki yatırım yaptığın yer turizm alanından çıkartılmış. Onca milli servete yazık olurken, yatırımcı girdiği girdaptan nasıl çıkacağını düşünmeye başlar.

Terör, bombalar, patlamalar, grevler, lokavtlar, küresel ekonomik krizler, ülke içi huzursuzluklar, komşu ülkelerle olan gerginlik, körfez krizi, Saddam, Irak, Suriye olayları, doğal afetler, belirsizlikler v.s. bütün bu olumsuzluklar önce yatırımcıya ardından yöreye ve son olarak da ülke turizmine zarar verir, belini büker. Bazen de öyle bir zarar verir ki, O yükün altından bir daha kalkamazsın.

Şükürler olsun bütün bunların üstesinden gelip, sahip olduğum meslek aşkı, insan sevgisi, Türkiye tutkusu sayesinde sorunların altından kalktım. Her krizde ön görülerim, sezgilerim ve çabalarım sayesinde tüm olumsuzlukları bertaraf ederek, yılların tecrübesi ile kendi çapımda bir marka işletme de yarattım. Bundan dolayı da gururluyum, mutluyum, ancak şu satırları yazdığım sırada uzun süreden beri Dünya’yı kasıp kavuran, Koronavirüs vakası maalesef ülkemizde de görüldü. Anında, yurt içinden ve yurt dışından rezervasyon iptalleri geldi bile. Bu sene turizm zor geçeceğe benziyor. Uçak şirketlerinde iflaslar başladı. İstanbul’da konferans salonları kapandı. Muhtemelen ülke insanımızın tutkusu olan maçlar bile seyircisiz oynanacak. Benzer şeyler dalga dalga yaygınlaşacak. Bu durum başta ülkemizde, turizm olmak üzere, daha pek çok sektör için gerçekten bugüne kadar görülmemiş kötü sonuçlar doğurabilir. Aslına bakarsanız, son bir aydır bizde de vuku bulduğunda, kendime ne yapabilirim ne yapmalıyım? gibi çok soru sordum. Elbette kolonya, el dezenfektanı, yüz maskesi, muayene eldiveni, dezenfekte ürünlerini tedbiren aldım. İyi ki almışım. Nasıl almayım elemanlar var. Konuklar var. Gelen giden var. Nitekim haber duyulur duyulmaz insanlar, kolonya kuyruğuna girdi. Bir iki saat içinde eczanelerde maske bitti. Umarım kısa zaman da raflarda her şey bitmez. Bazı ülkelerde örneğin makarna daha raflara konmadan bitiyor. Dilerim Allah’tan ülkemizde benzer olumsuzluklar yaşamayız.

Kırk yıldır onca sorunları bertaraf etmek için, illa da bir çare bulmuşken, korkarım bu defa elleri kolları bağlı oturmak zorunda kalacağım.

Bu ülkeyi seven derdine de, sıkıntısına da katlanır. Bu defa bende öyle yapacağım. Unutmamak lazım, “beşiğin neredeyse vatanın orasıdır.”

Ama bizim işletmemizi istiyorsanız, o zaman Foça’ya yapın. Yapın ki, biz de Fransa’da, vatandaşlarımıza, gelin bizimle, sizi Marsilya’yı kuranların diyarı olan İyon Kenti Foça’ya götürelim” diyelim; bu slogan ile daha çok Fransızı Türkiye’ye getirebiliriz.” der. Bu ve buna benzer konuşmaların üzerine 1960’lı yılların ortasında, Foça’ya Club Med öteki adıyla Fransız Tatil köyü yapıldı. Her ilçeye nasip olmayacak güzel bir gelişmeydi. Türkiye’nin ilk tatil köyünün Foça’ya yapılması muhteşem ve ayrıcalıklı bir durumdu. Foça’nın tanıtılmasına, adının uluslararası Turizm alanında duyulmasına, Foça’nın gelişmesine, çalışanların dil öğrenmesine, kentimiz ekonomisine katkı koyan, Foça’ya daha pek çok yönden fayda sağlayan Tatil köyü işletmesinin devamını bizler, maalesef sağlayamadık. 2005 yılında talihsiz bir şekilde kapandı. Milli servet heder oldu. Ağaçların yarısı kurudu, yeşillik azaldı. Tesis harabeye dönüştü. Demirbaşlar çürüdü. Bir tanker akaryakıt uçtu gitti. Üzüntü ile yazıyorum, ne atanmışlar, ne seçilmişler, ne Sivil Toplum Kuruluşları ve ne de turizm içinde olsun veya olmasın bir avuç insandan başka kimse, kapanmaması noktasında çaba gösteremedi. Foça’da yaşayan halk ile birlikte yeteri kadar el ele olunamadı. Hal böyle olunca Foça için çok kötü sonuçlar doğuran kapanışı engelleyemedik.

Altın Yıllar

1989-1999 yılları arasında içine doğrudan dahil olduğum bir çalışma ile Norveçli tur operatörü Gulliver ve Türkiye’deki partnerinin Foça’ya turist getirme operasyonları başladı. Bu durum otellerin Mart başından Ekim ortalarına kadar turistle dolmasına yol açtı. Foça’da 24 saat turist kaynıyor oldu. Restoranlar, barlar, eğlence yerleri, halıcılar, kuyumcular güzel paralar kazanmaya başladı. 1992’de kurulan yerel acenta Nem Tour’un da getirdiği turistlerle artık Foça turist bakımından doyum noktasına erişmişti. Bu durum, başta bazı otelciler olmak üzere turizmle uğraşan yine bazı esnafların “Nasılsa turist geliyor” düşüncesi geliştirmeleri; kısa sürede daha fazla para kazanma hırsı ile bildik olan kötü haller ve davranışlar içine girmelerine yetti. Bazen yerel yönetimin ve bazen de genel idarenin olumsuz gelişmelere seyirci kalmaları sonucunda, maalesef bu hayal, bu gelişme de 10 yıl içinde bitti. Binbir emek ve akıl ile yaratılan bu güzel gelişme de sürdürülemedi. Acentalar ve tur operatörleri Foça’dan hızla çekildi. Foça’da turizm inişe geçti. Gün oldu, harman oldu. Foça artık kendi eti ve kendi yağı ile kavrulmaya başladı. Mekanların rengi soldu. Halıcıların, kuyumcuların, barların, eğlence yerlerinin bazıları kapandı. Bu durumu da sadece seyir etmekle kaldık.

Yatçılığa İlk Adım

Foça’nın o güzel yıllarında, denizde de hareketlilik başlamıştı. 1980’li yılların en başında TRT’deki yapımcılık görevinden ayrılarak, daha önce çekim yaptığı sırada gönlünü kaptırdığı Foça’ya yerleşen Ekin yatının sahibi ve kaptanı Yurdakul Kabasakal Yeşil Yeşil Tur, Günlük Tur, Uzun Tur programlarını başlatan ilk turizmci oldu. 90’lı yıllarda özellikle Büyükdeniz’e gelen benzer tekneler iyi ve kaliteli iş yapar oldular. Ancak Tatil Köyü’nün kapanması, acentaların çekilmesiyle birlikte onların da işi kısmen zora girdi. Daha az fiyatla ve daha az müşteriyle sezonun daha kısa sürdüğü günlük turlar yapmaya başladılar. Pek çoğu ayakta durduklarına şükrediyorlardı. Ancak içlerinden biri çıktı Küçükdeniz’de iki sene önce saatlık turu başlattı. İlk başta, kendilerini eski kurt sayan bazı yatçıların burun kıvırdığı, işi küçümsediği, “Saatlik tur da mı olur yahu!” diye fısıldandıkları görüldü. Ancak İzbanla gelen kalabalık kitlelere ve yıllardır Foça’da yaşıyor olmasına karşın hiç tekne turuna katılmamış insanlara bir seçenek doğmuş gibi görünüyordu. İşin tuttuğunu gören ve sayıları sınırlı olan bazı yatçılar, elbette her sektörde olduğu gibi burada da hemen “saatlik turu” kopyalayıp kolları sıvadılar. Onlara göre kıyıda bağlı kalmaktansa, “yeni konseptin” içine dahil olmak daha iyiydi.

2018 yılında bu şekilde alaturka geçti. 2019’un yaz başına gelindiğinde, geçen yıl saatlik tur işinin tuttuğunu gören diğer teknelerin önemli bir bölümünün iştahı iyice kabardı. Bu defa onlar da saatlik tura vira dediler. Turizmde bu işler genel olarak böyledir. Birisi yeni başlattığı işte başarılı olursa, diğerleri hemen onu kopya eder. Hatta kısa süre sonra, ucuz fiyat veya kalitesizlik üzerinden de rekabete girer. Bu yıla gelindiğinde Küçükdeniz tam da bu türden olaylara şahitlik etti.

Foça Turizminde de Su Aktı, Yarığını Buldu.

Foça turizminde de su aktı, yarığını buldu. Başlamadan bitirdiğimiz Tarih Turizmi, Kültür Turizmi, Yat Turizmi, Dalış Turizmi, Spor Turizminin ardından eninde sonunda Foça’da yeni turizm trendi “Adalar koylar liman turu” oldu. Uzun vadede Foça’nın turizm geleceği için pek faydalı olacağına inanmıyorum. İnşallah ben yanılırım da gidişat kötü olmaz. Bunu şu nedenle yazıyorum: 2018’de iştahları kabartan, “Adalar, Koylar, Liman gezisinden oluşan saatlik turları” yapmak için 2019’da ilave bazı yatların da katılımıyla bu işe soyunan yatların sayısı daha da arttı. Ancak her alanda olduğu gibi bazıları bunu da suistimal etti. Saatlik olan turu 40- 45 dakikada bitirdi. Bazıları ise pastadan bir dilim daha fazla almak gayretiyle, adalara gitmeden, Büyükdeniz üzerinden İncir Adası’na vardı döndü. Müşterisini memnun eden de oldu, edemeyen de. Toru topu 150 – 200 metre içinde bağlı bulunan yat işletmecilerinin bir bölümü, birbirinden müşteri kapmak için, bağıra çağıra hanutçuluk yaptı. Yüksek volümlü müzik çaldı. Ya da benzer şeyleri yaparak, çalarak çevreyi rahatsız etti. Cennetten bir parça olan, eşi benzeri bulunmayan Küçükdeniz gibi müstesna bir yerde bu durum, ne etik, ne şık, ne de hoş bir şey değildi. Hele bunu çevredeki tesislerde tatilini yapan konukların rahatsız olduğunu bile bile yapmak ise, empatiden yoksun, egoist bir davranış biçimiydi.

Bu durum hiçbir şekilde güzel Foça’nın ruhuna, denizcilik kültürüne, kentin geçmişten gelen alışkanlığına, “Slow Citta” olmak için girişimlerde bulunan kentimize yakışmıyor. Küçük balıkçı kayıklarının güzellik kattığı ve adeta “Karataş’ın ta kendisi” diye tanımladığım Küçükdeniz’in dinginliğine, şirinliğine, cazibesine, çekiciliğine ve hatta çekim merkezi oluşuna uymaz. Bu türden davranışlar, kesinlikle emsal liman kentlerine göre on adım önde olan Foça’mıza asla yakışmıyor. Her şeyden önce Foça’da Sürdürülebilir Turizm anlayışına tezat teşkil eden bu davranışların, hiç olmazsa 2020 yılında daha da tırmanmasını engellemek için yetkililerin hakikaten duyarlı davranmaları; Sürdürülebilir Foça Turizmi açısından çok önem arz etmektedir.

Ekmek kazanmak kutsaldır. Ancak!

Herkes geçimini sağlamak için işini muhakkak yapmalıdır. Ekmeğini kazanmalıdır. İşini geliştirmelidir. Çalıştırdığı elemanların rızkını koruyup kollamalıdır. Bütün bunları yaparken, işte “şu müdür böyle dedi; bu amir şöyle konuştu” kisvesinin altında değil, elini vicdanına koyarak, “Ben paramı kazanırken, çevreme, Küçükdeniz’ime, Foça’ma rahatsızlık veriyor muyum, vermiyor muyum?” diye düşünmeli ve müşteri çekerken isterken sesinin volümünü, davranışını bu güzel kente karşı sahip olduğu sorumluluk kapsamında yapmalıdır. Gelirlerimiz kadar Foça’mızın geleceğini de düşünmek aynı zaman da boynumuzun ortak borcudur.

Foça Hayranından Çarpıcı Sözler

Biraz önce de yazdığım gibi, 30 yıl aradan sonra davetimi kırmadı. Sakız Adası’ndan özel olarak iki günlüğüne Foça’ya geldi. Tam bir Foça hayranıdır. 1989’dan 2003 yılına kadar her hafta Norveç’ten 4-5 otobüs dolusu turisti Foça’ya gönderen Gulliver Reiser’in sahibi Frode Schiotz’un, 30 yıl aradan sonra, hayran olduğu Foça ve Kozbeyli’yi gördükten sonra söyledikleri dikkat çekiciydi. “Küçükdeniz boğulmuş, yükünü almış. Deniz eskiden daha temizdi, biraz kirlenmiş. Küçükdeniz’de kayıkçı teknelerinin yerinde duruyor olması sevindirici. Yol kenarları poşet dolmuş. Buna rağmen Foça, Kuşadası gibi başı boş bir şekilde büyümemiş. Foça için her şeyi yapmaya değer, ancak her şey kendi tadında, kalitesinde, kendi sınırında ve Foça’ya değer katacak şekilde yapılmalıdır.”

Söylediklerine harfiyen katılıyorum. Foça’da bazı şeyleri koruyamadık. Buradan aldığımız dersle bari bundan sonra Foça’nın sahip olduğu değerleri sahiplenelim ve koruyalım.

70’lerde Küçükdeniz

 

Bilindiği üzere Foça sahip olduğu tertemiz denizi, Fok balığı, otantik koyları, adaları, tarihi geçmişi ve tarihi dokusu, sokak silüetleri, taş evleri, üzümü, Foça karası şarabı, balığı, balıkçısı ve teknelerle çevrili, gerdanlık gibi ortada duran, çekim ve cazibe merkezi olan Küçük Denizlimanı, ve orta boy yatlarla dolu Büyük Deniz limanı ile kendisine Turizm sektörü içersinde her zaman yer bulabilecek bir ilçedir.

Foça, sahip olduğu potansiyel değerleri ve dinamikleri ile turizm sektöründe yurtiçinde ve dışında her zaman ilgi, alaka ve kabul görür. Foça’nın tamamı bir butik turizm merkezi olabilme özelliğine sahiptir.

Ancak yukarıda yalnız bir bölümünü yazdığım artı değerler, tek başına bir ilçenin uluslararası turizm merkezi olması için yeterli değildir. Yeterli olabilmesi için neler yapılması lazımdır? sorusunun doğru cevaplarını bulmak, uygun kararlar vermek, isabetli adımları uzun vadeli planlar içersinde atmak gerekir.

Bu gün neler yapılmalı? sorusunun tek bir cevabı var.

İçinde:

İmar planı, Fransız Tatil Köyü, Kumburnu, Siren Kayalıkları, Adalar, İngiliz Burnu, koylar, seyir alanları, Yeni Foça, Kozbeyli, Gerenköy, Gedizağzı, Wind surf, Golf tesisleri, Vasıflı konaklama tesisleri, Spa hizmeti de verebilen termal tesisler, vasıflı yeme içme ve eğlence tesisleri, Kamp, Karavan işletmeleri, Parklar, botanik bahçeler, müze, gezi tekneleri, su sporları, diğer sporlar, sağlık, kültür ve av turizmi, kazılar, Athena Tapınağı, Antik Anfi tiyatro, yel değirmenleri çevre düzenlemesi, çifte kayalar çevre düzenlemesi, 9 Eylül Üniversitesi Reha Midilli Turizm ve Otelcilik Yüksek Okulu, Halim Foçalı Turizm Meslek Lisesi, çift yol, Askeri alanların irdelenmesi ve daralması, deniz kenarında bulunan kamu hizmet binalarının turizme kazandırılması, tanıtım, daha başka bir yığın başlığın bulunduğu 40-50 yıllık bir master plan yapmak olmalıdır. Bunların en önemlisi tabii ki turizm amaçlı imar planıdır.

İmar Planı :

Foça turizminin gelişmesi için en önemli ihtiyaç, gelişimi teşvik edecek turizm alanlarının yoğun olduğu “Foça Turizmi Geliştirme İmar Planı *” yapmak olmalıdır. Bilindiği üzere Foça’da hemen hemen herkes “koruma amaçlı imar planı” hakkında bir şeyler duymuştur. Ama bizler eğer turizmin Foça’da gelişmesini gönülden istiyorsak hiç zaman kayıp etmeden “Foça Turizmini Geliştirme İmar Planından” bahsetmeye başlamalıyız. Bu tanım, Foça için bir ikinci Milad olmalı. Bunun için toplantılar, paneller yapılmalı. Mülki amirilik, Belediye, Foçalılar, sivil toplum kuruluşları, ve yatırımcılar el ele vermelidir. Halktan gelen iyi niyetli çabalar daima iyi sonuçlar doğurur. Foça turizminin gelişmesini tetikleyecek ve çok hızlı gelişmesini sağlayacak, doyumsuz ve muhteşem manzaralı turizm rezerv alanları vardır.

Bu alanların artık turizme kazandırılması zamanı gelmiştir. Foça Belediyesi, İzmir Büyük Şehir Belediyesi, Kültür Varlıkları Kurulu, Tabiat Varlıklar Kurulu ile müşterek çalışmasını gerektirir. Bu da ancak “Foça Turizmini Geliştirme İmar Planı“ başlığı altında tarafların çalışma masasına oturması ile başlayabilir.

Ancak bu defa 1970’ li yıllarda yapılan imar planı uygulamasında olduğu gibi turizm alanlarına 2. konutlarının inşaatını engellemek için plan notuna Turizm Bakanlığı yatırım belgesi şerhi konulmalıdır.

Bir başka yerde veya yazımda; şu anda mülkiyeti Hazineye ait (Eski Fransız Tatil Köyü) arsasının “hazine taşınmazlarının idaresi hakkındaki yönetmelik doğrultusunda” Foça turizmine kazandırılması ihtimalini ve diğer konuların bir kısmını daha, sizlerle paylaşmak dileğiyle.

* (Foça Turizmini Geliştirme İmar Planı ) tanımı Sebahattin Karaca’ya aittir.
Foça turizminin gelişimini hızlandırmak, ve kalıcılığını sağlamak amacı ile kullanılmıştır.

 

 Bu amaçla yaptığımız toplantı sırasında damada iki sağdıç atanmasını içeren, Foça’mızın Kozbeyli köyündeki eski bir geleneği kurula anlattım. Çok beğendiler. “Somut Olmayan Kültür Değeri” olduğuna yürekten inandığım, Kozbeyli köyümüze ait bu güzel geleneği sizlerle paylaşmak istiyorum.

Foça’nın Kozbeyli köyünde (Şimdi mahalle) düğünler her zaman görkemli ve çok şatafatlı olur; dört gün sürerdi.

Düğünün başladığını duyurmak için salı günü erkenden köy meydanında davul zurna çalmaya başlar. Kız ve oğlan evlerinde, hummalı çalışmalar ile düğün hazırlıklarına girişilir, kazan kazan keşkek yapılır, yemekler pişirilirdi. Meydanın bir tarafında genç kızlar ve kadınlar, diğer tarafında delikanlılar ve diğer erkekler toplanırdı. Davul – zurna eşliğinde halaylar çekilir, oyunlar oynanırdı. İşte sağdıçlar tam da bu sırada görevinin başında olurlardı. Damadın kendisini bir sağdıç korurken damadın ayakkabısını diğer bir sağdıç kollardı. Birinci sağdıcın görevi herkes tarafından bilinip kabul edilmişken biz ikinci ile ilgileneceğiz; çünkü sıra dışı olan ve bu yazının yazılmasını sağlayan odur. İkinci sağdıç damadın ayakkabısının çalınmasını ya da kaybolmasını önlemek için vardı.

Düğünde damadın ayakkabısını çaldırmak sağdıç için çok kötü bir durum sayılır, ayakkabıyı koruyamayan sağdıç yerin dibine girerdi. Üstelik bunun cezası da vardı. Ceza bir şişe rakıydı; ama bir şişe rakı ile kalmazdı bu iş. Damadın ayakkabısını çaldıran sağdıç, köyde bundan böyle hep alay konusu olurdu. Bu bakımdan düğünün başından sonuna kadar hatta bir gün sonrasına kadar ikinci sağdıç, sadece damadın ayakkabısının peşinde olurdu.

Salı akşamına kadar eğlence böylece devam ederdi. Çarşamba günü kız evinde hummalı bir koşuşturma olurdu; çünkü o gün kız evinde görkemli kına yakma merasimi yapılırdı. Aynı zamanda, keman, darbuka, cümbüş, ud ve gırnata eşliğinde bütün gün ve gece eğlenilirdi. Oğlan evinde de davul-zurnalı eğlence gün boyu devam ederdi.

Perşembe günü, gelin nedimelerle köy hamamına götürülür, yıkanır, temizlenir, aklanırdı. Âdettendir, diğer oğlan anaları da bu sırada kendi oğullarına nedimeler arasından gelin adayı aramakla meşgul olurdu. Hamamdan sonra hep beraber kız evine dönülürdü. Geline gelinliği giydirilir, şarkılar söylenir, hatta gelinin baba ocağından ayrılmasını anlatan ağıtlar yakılırdı. Damat evindeki hareketlilik de kız evinden eksik olmazdı doğrusu. Damat iki sağdıç ve arkadaşları eşliğinde tıraşa götürülür. Damat tıraşı yapılır, elbisesi giydirilirdi. Eğlenilir ve içki içilir, bu olaylar olurken ayakkabı sağdıcının gözleri, damadın ayakkabılarının üzerinde olurdu. Perşembe günü akşamı gelin ata bindirilir ve davul – zurna eşliğinde damat evine getirilirdi. Kapıda bekleyen damat gelini teslim alır ve çift odalarına çekilirdi. Sağdıcın birisi içeri girerken diğeri dışarı “damadın ayakkabısını” beklerdi. İçerde beş on dakika kalınır ve damat gelinin yüzünü açtıktan sonra damat ve sağdıçlar, sağdıçlardan birinin evine gider yatsı namazına kadar orada beklerlerdi. Damat, sağdıçlar ve arkadaşları, vakit gelince yatsı namazı için camiye geçerdi. Damat ve diğerleri içerde namaz kılarken, yazımıza konu olan ayakkabı sağdıcı, iş bu defa caminin havlusunda damadın ayakkabısını beklemeye devam ederdi. İlginçtir, ayakkabıyı çaldırır ya da kaybolmasını engelleyemezse, camide bile olsa cezası şerbet değil, yine bir şişe rakı olurdu. Namazdan sonra damadın evine gidilir. Damat ile gelinin gerdek için baş başa kalmaları sağlanırdı.

Cuma günü sabahı gelin, damat ve iki sağdıç kız evine giderler, kızın anne ve babasının ellerini öper ve birlikte kahvaltı yaparlardı. O esnada bile damadın ayakkabıları sağdıcın kucağında olurdu. Kahvaltıdan sonra damat ile gelin sağdıçlarla, oğlan evine geri dönerlerdi. İşte tam bu noktada ayakkabı sağdıcının görevi biterdi ve o da görevini layıkıyla yapmanın rahatlığı ve cezadan kurtulmanın mutluluğu ile derin bir nefes alırdı.

Bu gelenek düğünün önemli bir parçasıydı. Damadın ayakkabısını çaldıran sağdıç aslında rakı cezasından daha büyük bir ceza ile köyde ömür boyu gözden düşer ve eksikli olurdu. Onun için bu vazife her şeyden daha önemliydi.

TRT İzmir Kent Radyo’da yapımcı Meral Ünür ile can dostlarımız sokak hayvanları hakkında yaptığımız canlı yayındaki röportajı, sizlerle yazılı olarak da paylaşmak istedim. Çocukluğumdan beri, aynı dünya’yı ve aynı dönemi paylaştığım sokak hayvanlarına karşı hissettiğim sorumluluk, duyarlılık ve onların yaşamına olan saygım hep yüksek seviyelerde oldu. Ağzı ve dili olan konuşamadığı için bakışları ile duygularını anlatmaya çalışan sokak hayvanlarının her bakımdan onlara yardımcı olmak çok güzel bir duygudur. Herkesin bu duyguyu yaşaması dileğimle…

– TRT Kent Radyo İzmir 99.1 Fm bandında “Küçük Dostlarımız” programında bu hafta konuğumuz Foça’nın değerli turizmcisi, yerel tarih araştırmacısı ve sokak hayvanları için yaptığı çalışmalarla hayvanseverlerin yakından tanıdığı Sebahattin Karaca.

Kendisi ile Foça’nın simgesi can dostlarımızdan konuşacağız…

Hoşgeldiniz…

1) Kendinizi kısaca tanıtır mısınız?

1951 Keskin doğumluyum. Ankara Otelcilik Okulu ilk mezunlarımdanım. Yarım asırdır turizmin içindeyim. Foça’da yaşıyorum. Otel işletiyorum.

2) Hayvanlarla ilgilenmeye ne zaman başladınız?

Çocukluğumda. Evet çocukluğumda, ailemizin her türlü hayvanı vardı. Kedi – köpek – at – eşek – katır – manda – inek – koyun – kuzu – tavuk – cücük. Kısaca sürünün içinde geçti çocukluğum. En çok da atları severdim. 14 yaşıma kadar at sırtından inmedim. Onları çok severdim. Hele bir tanesi vardı, ne adını unuttum, ne yelesini. Kaşlarının üstünde siyah çizgiden dolayı adı sürmeliydi. 1966’da Ankara’ya geldim. Yatılı okula yerleştim. Onlardan kopmak zor oldu. Teselliyi sokak hayvanlarında buldum. Onları sevdim. ekmeğimi, suyumu paylaştım. Sevgimi verdim. Bugünlere geldik.

3) Foça’nın ambleminde yer alan fokların hikayesi ile başlayalım. Neden fok yer alıyor?

Foça’nın antik adı Phokaia’dır. Yani foklar diyarıdır. Dolayısıyla (Phokaia) Foça ismi buradan gelir. Fokların yaşadığı alanlar başta Sirenkayaları olmak üzere koruma altındadır. Nesli hızla azaldı. Orta çağda korsan gemileri etinden ve yağından faydalanmak için avladılar. Günümüzde ise balıkçılar ağlarımızı parçalıyor diye avladılar. Çevredeki balık çiftlikleri ağdan yapılmış havuzlara saldırıyor diye uzun namlulu silahla öldürdüler. Sayıları azalınca korumaya alındılar. Şimdi ise seyrekte olsa tek tük görünüyor.

Ambleme gelince: zannediyorum 1994 veya 95’di. Foça Belediye Başkanlığı Foça Amblemi ile ilgili bir ödüllü yarışma düzenledi. Bu yarışmayı doğanın yeşili denizin mavisi ve içindeki fokları, iyi temsil ettiği gerekçesiyle şimdiki amblemi yapan bir yarışmacı kazandı.

4) Foça deyince foklar dışında aklımıza başka hangi can dostlarımız gelir?

Foça deyince akla önce foklar gelir. Sonra kediler. Arkasından sokak köpekleri gelir. Bunlar bizim olmazsa olmaz can dostlarımızdır.

5) Foça’daki her kedinin kendi balıkçısı olduğu doğru mudur?

Çok doğru. Hemen hemen her kayıkçının kendi kedisi var. Bunun dışında beslediği sokak kedileri de var. Kediler hassas kulakları ve içgüdüleri ile uzaktan gelen motorun sesine göre sahibini anlar. Teknenin bağlanacağı noktaya gider, teknenin yanaşmasını bekler. Bunun dışında şayet diğer kediler de gelirse onlar daha mesafeli durur. Önüne atılacak ıskarta balıkları bekler.

6) Foça’da can dostlarımız için yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz?

Ben ve çalışma arkadaşlarım zorda olan sokak hayvanlarının açlık ve susuzluklarına çare olmak için bir çalışma yaptık. En çok gidip geldikleri güzergah üzerine, yayalara mani olmayacak şekilde besleme yeri yaptık. Kapları koyduk. Her gün duruma göre 2-3 kere kuru mama koyuyoruz. Su kaplarını fırçalayıp temizliyoruz. Temiz su koyuyoruz. Hepsi alıştı. Karınları acıkınca veya susayınca gelip yeyip içiyorlar ve tekrar alıştıkları – yaşadıkları bölgelerine dönüyorlar. Burası onlar için lokanta oldu.

7) Sizi örnek alan esnaf arkadaşlarınız oldu mu?

Maalesef olmadı. Yani tek – tük kapılarının önüne su koydukları oluyor. Ama bu iş ara sıra ile olmuyor. Bu işte, diğer işlerde olduğu gibi, devamlılık gerektiriyor.

8) Sizce insanlar hayvanlara yardım etmek için aylık ne kadar bir bütçe ayırmalıdır?

Evet o çok göreceli bir şey. Hayvan sevgisi her insanın içinde olması gerekir diye düşünüyorum. Anne babaların veya okulda bu sevginin aşılanması lazım diye düşünüyorum. Bu sevgi olduktan sonra verdiği bir lokmada-bin lokmada aynıdır. Yani lokmadan önce sevgi gerekiyor. Onların itilip kakılmadan kurtulması gerekiyor. Arkasından en çok sevgiye ihtiyaçları var. Siz onlara bir kere şefkatle yaklaşın. Onlar size hemen dost gözünüzün içine sevgiyle bakmaya çalışıyorlar. Bütçe konusuna gelince, can dostlar için yaptığınız işin kapsamına göre maliyet değişiyor. Ben bu işi maliyetine bakmadan gönülden yapıyorum.

9) Malumunuz kış geldi kapıya dayandı. Çok yakında istesek de istemesek de eksi derecelere inen hava sıcaklıkları, çetin hava durumu koşulları sokakları barınılmaz hale getirecek. Çok geç olmadan sokağınızda, mahallenizde yaşayan hayvanlar için elimizdeki imkanlar ile neler yapabiliriz?

Çok önemli bir soru teşekkür ederim. Evet kış aylarında hayvanlar aç ve susuz kalmanın yanı sıra aşırı soğuklarda donmakta, hastalanmakta ve ölmektedirler. Herkes küçük küçük katkılar koyabilir. Çevreyi ve kimseyi rahatsız etmeyecek şekilde herkes kuytu ve yağmur – rüzgar almayan yerlere eski bir battaniye – karton – mukavva gibi şeyler koyabilir. Sokak hayvanlarını soğuktan ve donmaktan koruyabilirler.

10) Foça’da sokakta yaşayan hayvanlarla ilgili tabloyu anlatmanızı istesem nasıl anlatırsınız?

Ben Foça’da sokak hayvanlarının iyi korunduğunu düşünüyorum. Tabii münferit olumsuz olaylar, her yerde olduğu gibi zaman zaman Foça’da da oluyor. Lakin genele bakmak lazım. Genelde, Foça’da bir hayvan barınağı var. Foça Belediyesi Veterinerliği bu konuda oldukça duyarlı. Ayrıca Foça Sokak Hayvanları Sevenler Derneği de var. Dernek başkanı sayın Huriye Kuruoğlu ve arkadaşları, imkanlar dahilinde iyi çalışıyorlar. Sahipsiz sokak hayvanlarına her anlamda sahip çıkıyorlar. Münferit hayırsever ve hayvanseverler de var. Tablo çok çok mükemmel değil. Daha iyi olabilir mi? Evet olabilir. Bunun için belki daha iyi organize olmak gerekir.

11) Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?

Evet var. Yaradan demiş ki; dört basanları da, kanatlı olup uçanları da ben yarattım. Ama onların rızkını ve korumasını da size emanet ettim.
Hayvan sevgisi çok önemlidir. İnsana – doğaya – yaşlıya – özürlüye – hayvana ve hayvanlarında yaşama haklarına saygı gösterme bilincinin genişleyerek, tüm ülkemize ve dünyaya yayılmasını dilerim.