

Bağarası Bağlararası, Nerede Benim Foça Karası…
Sebahattin Karaca
Bendeki bağ, bahçe, asma ve üzüm sevgisi, Şarap Tanrısı olan Dionysos hakkında tarih kitaplarından edindiğim bilgilere dayanmıyor. Bu sevgi, bir sabah babamın “Kalk oğlum, kalk benimle bağa gel. Biraz asmadan üzüm yiyelim.Devamını oku...
O güzelim bağ bugün türlü nedenlerle maalesef yok artık. Her ne zaman köye gitsem, tepeye baksam, içimde koskoca ve ağır bir hüzün yaşarım. Bazen gözlerimden ıslak ıslak akan birkaç damla olur, onu da silmem “üzümün suyu, üzümün üstünde kurusun” dercesine…. Kayıp Olan Kültürler Benzer hüznü, ne zaman Bağarası’ndan geçip İzmir’e giderken, kafamı çevirip sağ tarafa Eskiler’e doğru baktığımda da yaşarım. Rahmetli kayınbabam Mehmet Rauf Çelebi’nin, 1970’li yılların sonlarına kadar işlediği, aileden kalma arazilerin, un değirmenlerinin ve zeytinyağı fabrikasının yanı sıra bir de bağı vardı. Bağ dışında pek çoğunu oğlu Cemil’in sağlık nedenleri ile 60’lı yıllarda satmıştı. Ne yazık ki esirgenmeden yapılan her şey oğlu Cemil’in hayata tutunmasına yetmemişti. Bağ, Bağarası’nın Eskiler mevkinde ve 33 dönümdü. İçinde iki katlı bağ evi, kuyu, küçük bir havuz, taştan yapılmış üzüm ezme teknesi, pekmez kaynatma kazanları, üzüm toplama ve kurutma alanı bulunmaktaydı. Bağın bir köşesinde ise artık kullanılmayan un değirmeni, geçmişi anımsatmak için orada durmaktaydı. Kayısıdan eriğe, dudundan kirazına meyve ağaçları ise gerdanlık gibi bağın kenarlarını süslemekteydi. Aile her ne kadar çocuklarını okutmak için geçici olarak İzmir’e taşınsa da, durumu müsait olan aile fertlerinin bir ayağı kimi zaman Foça’da, kimi zaman Eskiler’deki bağdaydı. Baharın başından yazın sonuna kadar bağda çalışırlardı. İşler bitmez ve tükenmek bilmezdi. Kayınbabam fırsat bulduğunda, söz açıldığında bağcılığın zor olduğunu söylerdi. “Bağda, zamana bağlı olarak yapılacak işler vardır. Her iş için adama ihtiyaç duyulur. Ya civar köylerden amele tutacaksın ya da horantan (kalabalık aile) olacak” derdi. Toprak havalansın diye bellemek, otlardan temizlemek için çapalamak, böceklerden kurtulmak için sırt pompası ile ilaçlamak, kükürtlemek, gübrelemek, omçalardan salkımları toplamak, sermek, güneşte kurutmak, rüzgârda savurup saplarından arındırmak, çuvallamak, ya da pekmez yapmak kolay işler değildir” der ve babamın anlattıklarına göre; “Bu işi bölgede en iyi Rumlar yaparmış. Bağların pek çoğu ya Rumlarınmış, ya da Rumlar, bağ sahibi Türklere ortakçı olur, bağları işlermiş. Rumlar üzümlerinin önemli bir bölümünü şarap yapımı için kullanır, bir kısmını da kuruturlarmış. Asırlardır unvanını koruyan Foça Karası şarapları, Bağarası topraklarında ve Rumların maharetiyle var olmuş, isim yapmış, unvanı dağları aşmış, şehirlere, hatta Akdeniz ülkelerine ulaşmış. Ancak 1914 Haziran’ında büyük kovuşturmaya maruz kalan Rumların tamamı bölgeyi terk etmiş. Hal böyle olunca, bağlar öksüz ve yetim kalmış. Bakımsızlıklarından asmalar kurumuş. Sonraki yıllarda ise Mübadele ile bölgeye, Yunanistan’dan gelen Türkler yerleştirilmiş. Buralardan gelen mübadil göçmenler bağcılığı bilmediklerinden asmaları (omcaları) sökmüşler. Anladıkları, bildikleri iş olan tütüncülüğe başlamışlar. Tütüncülük, bağcılığa göre daha kolaydır. Foça’da özellikle tuz depolarında iş bulanlar Foça’ya yerleşenler de olmuş, Menemen’e, İzmir’e taşınan da. Kendilerine verilen kule evlerde oturmadıkları için zamanla evler viraneye dönmüş” derdi. Sahip Çıkamadık Bağcılık, şarapçılık ve özellikle Foça karası şarap üretimi, bu toprakların asırlardır süregelen kültürüydü. Bir başka kültür ise, dışarıdan iki kat, içeriden üç kat olarak inşa edilmiş kule evlerdi. İnce taş ustalığı ile yapılmış, şahsına münhasır mimariyi temsil eden bu evler “Sanatsal evlerdi ve Kültürel Mirastı”. Bağarası’nda her iki kültüre ne yazık ki bir gram sahip çıkamadık. Bu toprakların değerini bilerek, kültürünü koruyarak bu günlere ulaştıramadık. Bağarası toprakları için dün, bugünden daha iyiydi. Bugün ise, yarınlardan daha iyi olacak. Çünkü ekilebilir verimli toprakların önemli bir bölümü şu anda imara açılmış durumdadır. Geriye kalan kısmı ise bir yandan koşulların zorlaması, diğer yandan koruma kültürünün olgunlaşmaması nedeniyle bağsız “Bağarası” sadece ismiyle yetinecek. Gelişmeler bazılarını sevindirecek, bazılarını hüzünlendirecek. Bu hep böyle olmuş. “Üzümün suyu üzümün üstünde kurumuştur”.
Aynur Hanım’ın bağı
Altı taş üstü kerpiç kule ev
Bağarası 1970’li yılları
Hacıveli Kahvesi
İncir ağaçlı kule ev