Sebahattin Karaca

Her zaman ve her yerde yaptığım gibi Sakız Adası hakkında da işbu seyahatim sırasında gezmek, görmek, tarihiyle ilgili bilgiyi yerinde edinmek istiyordum. Ayrıca merak ettiğim bazı önemli hususları, ayakta kalmış tarihi yapıtlar üzerinden görerek bir kere daha hafızayı yenilemek isabetli olacaktı.

Kale gerçekten tarih kitaplarında yazılı olduğu gibi çok sağlam, işlevsel ve korunaklıydı. Kalıntılardan çıplak gözle bunu görmek mümkündü. Zaten adanın tarihini duvarlarında yansıtan kalenin, restorasyonu büyük ölçüde tamamlanmıştı. Kale kapısından içeri girdiğimde fark ettiğim sağlamlık, sağında bulunan oda da görülüyordu.

Kanuni Sultan Süleyman zamanında, 1566 yılında Osmanlı toprağı olan Sakız adasında, başta Mecidiye Camii, Osmaniye Camii, Melek Paşa çeşmesi, Abdülhamid Çeşmesi, Osmanlı hamamları, Osmanlı Kabristanlığı olmak üzere pek çok tarihi Osmanlı eserlerini görmek mümkün. Aslında bu günlük bu kadarla yetinmem doğru olacak. Hazır kent merkezinde iken yarından itibaren olmak üzere en az 7 kişilik büyük araç kiralamak için limanda yan yana duran, araç kiralama firmalarına girdim. Artık motorize olmuştuk ve artık yarın kahvaltıdan sonra adanın daha da güneyine doğru inelim diye kararlaştırdık. Akşam güzel geçti Karfas kıyısında, küçük çarşıda, restaurant ve barlar bölgesinde yürüdük. Oradan Türkiye’ye Çeşme’ye el salladık. Işıklar uzaktan muhteşem görünüyordu. Eski Gulliver Reiser’in sahibi Norveçli arkadaşım Frode’nin isteği üzerine, 40 yıllık dostu restaurant işletmecisi Kostas’ı ziyaret ettim. Bir aksilik olmaz ise ben, Frode, Kostas Sakız’da Karfas koyunda Ekim’de bir araya geleceğiz. Dünkü gibi güzel bir günün ardından derin bir uyku ile geceyi geride bıraktık. Sabah kahvaltıdan sonra tekerimiz daha güneyde olan Mesta’ya doğru dönmeye başladı. Çok geçmeden gördük ki, adanın güney bölgesi damla sakızın ana yurdu. Ortaçağdan kalma köylerin birbirinden benzersiz mimarisi var. Ancak ortak noktaları aynı. Sıkça maruz kaldıkları korsan saldırılardan ve işgalcilerden kendilerini, köylerini ve damla sakızını korumak. Bu amaçla yapılan ve yıkılmadan, bozulmadan günümüze ulaşan köylerden gelen Pirgi, Olimpi, Mesta’ya hayran kaldık.

Armolia

Yolda ilk durağımız Armolia oldu. Hemen yolun kenarında birbirinden güzel el emeği seramikleri satan dükkan ve atölye dikkatimizden kaçmadı. Girişte iyi Türkçe konuşan ve aynı anda seramik boyayan bir bayan, hemen buzdolabından soğuk sakız likörü ikram etti. İkramdan dolayı değil, el emeği göz nuru hediyelikleri çok beğendiğimizden ötürü, atölyeden kucağımız dolu çıktık.

Pirgi

İkinci durağımız Pirgi oldu. Yürüyerek gezdiğimiz Pirgi bizi çok etkiledi. Burasının karakteri hemen hemen tüm binaların dış cephesi balkon altları dahil, kazıma usulü geometrik şekillerle süslenmiş olması. Bir metreye kadar daralan sokakları, köyün asırlık ağaçlar altındaki meydanı, eski kilise kalıntısı, Bizans dönemine ait Ayon Apostolon kilisesi, yavaş hayat tarzı ve yediğimiz öğle yemeği gayet güzeldi. Porsiyonun büyüklüğüne göre fiyatlar da çok uygundu. Mimarisiyle dikkat çeken kasabanın görülmeye değer bir başka simgesi ise Kristof Kolomb’un konakladığı ev. Kasabanın en çok bilinen evi, kapısında ziyaretçiler fotoğraf çekilmek için sırada bekliyorlar. Buralara kadar gelmişken fotoğraf çekilerek payımızı aldık.

Mesta

Sakız adasına gelip de Mesta’yı görmemek olmaz. Tam bir Ortaçağ köyü olan Mesta, turistik yönden iyi organize olmuş, aşırı korunaklı köy olarak, günümüze kadar gelmiş en iyi örnektir. Bizans zamanında yapılan Taksiarhon Kilisesi ile 19 yy. yapılmış, Yunanistan’ın büyük kiliselerinden biri olan Yeni Taksiarhon Kilisesi, görülecek yerlerdendir.

Olimpi

Dönüş yolunda uğradığımız Olimpi Köyü, Kale Köylerinin (Kastrohoria) en iyi temsilcisidir. Köyün tamamı, özellikle, orta kısımda bulunan Kız Okulu (Parthenogogio), kiliseleri ve ana kapısını çok beğendik. Araç yolu dar olduğundan durma veya geri dönme imkanı bulunmuyor. Araçla dar yoldan geçerken heyecanlanmadan okları takip ederek, meydana ve köyün çıkışını bulabilirsiniz. Tavsiyem köyü araçsız dolaşmaktır.

Chios Sakız Müzesi

Ortaçağdan kalma ve sakız üretimi ile uğraşan köylerin ortasında yapılmış olan Sakız Müzesi, sakız üretimi imalatının tarihçesini belgeliyor. Böylece sahip oldukları kültür mirasına sahip çıkıyorlar. Geleneksel sakız üretimi UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne dahil edilmiştir. Adaya gidenlere Sakız Müzesi’ni görmelerini tavsiye ederim.