Sebahattin Karaca

1963 yılında kurulan Turizm Bakanlığı’nın ilk icraatlarından biri, içinde Foça‘nın da bulunduğu İstanbul Boğazlar, İzmir, Bursa, Erdek, Akçay, Ayvalık, Çeşme, Kuşadası, Pamukkale gibi 13 il ve ilçeden oluşan yerleri Turistik Pilot Bölge ilan etmesidir. Bilindiği üzere, turistik pilot bölgelere devlet yatırımları olan; yol, su, elektrik, haberleşme, kanalizasyon öncelikli gelir.

Turizm teşvik kanunları dahilinde ise her türlü turizm yatırımları ucuz ve uzun vadeli kredilerle desteklenir.

Tanımın böyle olmasına karşın maalesef o yıllarda devlet bütçesi; ilan edilmiş Turistik pilot bölgelere alt yapı ve tesisler kurmaya yeterli olmamıştır. Foça’ya da alt yapı gelmemiştir. Emekli Sandığı ise İzmir’de Efes Oteli, İstanbul’da Tarabya Oteli, Bursa’da Çelik Palas, Ankara’da Büyük Ankara Oteli’ni yapmıştır. İş tatil köyüne gelince nereye ve nasıl yapılmalıydı? Sorusunun yanıtı, Foça’ya ve Club Med konseptinde diye bulmuştur.

İşte bu çerçevede o yıllarda İspanya ve İtalya’da ün yapmış dünyanın ilk tatil köylerinin kurucuları olan Gilbert Trigano ve Gerard Blitz ile temasa geçilmiş, öneri ve tavsiyeleri doğrultusunda, tatil köyü yapılmış ve Club Med’e kiraya verilmiştir.

35 yıl boyunca Foça Club Med, Foça’ya ekonomik ve kültürel katkı sağlamıştır. Ayrıca o tarihten sonra Türkiye’de tüm tatil köylerinin yapılması sırasında örnek ve model olmuştur.

Foça turizminin bu kanadında güzel gelişmeler olurken; maalesef o yıllarda alt yapı yatırımı konularında bir arpa boyu yol kat edilememiştir. Tam tersine kısıtlılık üstüne kısıtlılık gelmiştir. Nedir bu kısıtlılıklar? diye duruma bir göz attığımızda şunları görürüz.

Askeri alanlar çok genişlemiş, turizm rezerv alanı daralmış, o günkü imar planında 1. ve 2. Mersinaki’de bulunan turizm alanlarına ikinci konutlar yapılmıştır. Bir sonraki imar planı konut ağırlıklı olup turizmin geliştirilmesine çok uygun yapılmamıştır. Yatırım yapmaya durumu müsait olan Foçalı ailelerden birkaçının dışındakiler turizm işine girmemiştir.

Arkasından koruma amaçlı planların yapılamaması, imar plansızlığı; Foça’da uluslararası boyutta ve rekabette turizm tesislerinin yapılanmasına ve gelişmesine mani olmuştur. Bu durum ne yazık ki halen devam etmektedir. İngiliz Burnu dahil olmak üzere, Yenifoça’ya kadar sayısız koyların hiçbirisine bugünkü mevzuat ve yasalar ile kıyı kenar çizgisi çekme mesafeleri, doğal sit şerhleri sebebi ile uluslararası hizmet verebilecek tesis yapılmasına engeldir..

Bu arada ne yazık ki 1977 yılında Foça Turistik Pilot Bölge olmaktan çıkartılmıştır.

Bu tarihten itibaren Foça turizm konusunda kendisi ile baş başa kalmıştır. Yani turizmin gelişmesi için gerekli olan her şeyi (alt yapı dahil) kendi imkanları ile yapacak, içerden ve dışarıdan yatırımcıyı muhtelif teşviklerle bulacak ve gelişmenin yolunu açacaktır. 1977- 1982 tarihleri arasında Club Med hariç yatak sayısı 150 civarında iken, 1982 yılında 3-4 otel, 1980’li yılların 2. yarısında ise 4-5 tesis ilavesi ile yatak sayısı 1000 civarına ulaşmıştır. 1989-1997 yılları arasında Foça turizm konusunda kendi ölçülerinde zirveye çıkmıştır.

Bu arada belediyenin yap işlet devret modeli ile arsa temin ettiği alana 4 yıldızlı 400 yataklı bir otel yapılmış olması büyük bir kazançtır. Daha sonraki yıllarda 2-3 otelle beraber Tatil Köyü’nün kapanması, Foça’ya turist getiren seyahat acentalarının Foça’dan gitmiş olmaları ve sayısız başka nedenler Foça‘yı uluslararası turizm rekabetinde zayıf düşürmüştür. Ne yapılmalıdır? Nasıl olmalıdır ki 1989 -1997 arasındaki güzel ve parlak günlere geri dönülsün. Dönebilir mi? Evet, dönebilir. Nasıl?

Bugün Foça Turizminin içerisinde konaklama ve diğer tesislerinin önemini vurgulamaya çalışacağım.

Konaklama tesisleri:

a) Turistik belgeli tesisler
b) Belediye belgeli tesisler diye ikiye ayrılmaktadır.

Turistik belgeli tesisler:

Otel – motel – pansiyon -tatil köyleri – konaklamalı kamp – karavan alanlarıdır. Konaklama tesisleri, turizm bakanlığı vasıflar yönetmeliğine göre 1, 2, 3, 4, 5 yıldız olarak sınıflandırılır. Bazı ülkelerde 7 yıldızlı konaklama tesisleri var olmakla beraber ülkemizde bu vasıflara haiz tesis bulunmamaktadır. Bunun dışında binanın tarihi özelliğinden dolayı, nitelikleri bakımından, vasıflar yönetmeliğine uymasa da Türkiye’de 150 civarında özel turistik belgeli konaklama tesisi bulunmaktadır.

Belediye belgeli tesisler:

Belediye belgeli konaklama tesisleri de belediye meclisinin yönetmelik esaslarına göre 1. 2. 3. sınıf olmak üzere otel – motel – pansiyon – tatil köyleri – konaklamalı kamp – karavan alanlarından oluşan tesislerdir. Foça’da ve Yenifoça’da uluslararası turizm standardına ve turist talebine uygun yeterli sayıda vasıflı yatağın olduğu söylenemez. Bugünkü konjektürde mevcut olan yatak sayısı yaz aylarında ancak kapı müşterisinin talebini karşılamaktadır. Yani herhangi bir tarihte 1 veya 2 tur operatörü, Foça’ya organizeli gruplar halinde, dönemsel olarak turist getirmek için 300 – 500 yatak talebinde bulunsa, bu talebi karşılayacak yüksek vasıflı yatak sayısında zorlanabiliriz.

O itibarla, her nerede ne kadar turizm alanı içerisinde, konaklama tesisi yapmaya müsait kamu ve şahsa ait arsa var ise, en cazip biçimde teşvik edilerek, vasıflı yatak sayısını arttırmak gereklidir.

Son yıllarda tarihi değerlerin gün ışığına çıkması doğrultusunda, tarih turizmine ilgi duyan indivuduel turistlerin butik otelleri tercih ettiği gözlenmektedir. Bu çerçevede bu tür turistin, butik otelleri tercih etmesi noktasından çıkışla butik otelciliğe yönelmek doğru bir yol olarak görülmektedir.

Turistik belgeli tesislerde; vasıflar yönetmeliğine göre yıldız alınır. Alınan yıldızın korunup – korunmadığına dair, genel kontroller Turizm Bakanlığı İşletmeler ve Tesisler Genel Müdürlükleri tarafından ayrı ayrı denetlenir. Denetlemelerde 100 üzerinden 70 puan alamayanların yıldızlarından bir tanesi eksiltilir veya duruma göre tamamen iptal edilebilir.

Puanlama vasıf, teknik ve personel üzerinden yapılır. Belediye belgeli tesislerde ise denetim; genelde zabıta, sağlıkçı ve itfaiye elemanlarınca yapılır. İster turistik belgeli, ister belediye belgeli tesislerde çalışmak üzere her ne kadar ülkenin dört bir yanında turizm ve otelcilik yüksek okulları ve Anadolu turizm otelcilik okulları dört yıl boyunca öğrenci yetiştirseler de, öğrenci yetiştirmelerinin yanı sıra, ilgili bakanlıktan alınan izinlerle altı ay kursa tabii tutulan elemanların sayısı hiçbir zaman yeni açılan konaklama tesislerine paralel yetişmemiş olduğundan kalifiye eleman konusunda maalesef sıkıntı 50 sene önce de vardı, şimdi de var olmaya devam etmektedir.

Foça’da Reha Midilli Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu ve Halim Foçalı Anadolu Turizm Otelcilik Okulu olması bir şans gibi gözükmekle beraber, Foça’daki konaklama tesislerinde bu okullardan mezun olan öğrencilerden yeterli miktarda istihdam edilmemesi üzüntü verici bir durumdur. Zira Foça’da turizm işletme belgeli konaklama tesis sayısı 2 – 3 adet ile sınırlı olduğundan, vasıflı belediye belgeli konaklama tesis sayısı azlığından, ayrıca turizm hareketinin 2 – 3 ay ile sınırlı olmasından dolayı Foça’da yetişen kalifiye elemanlar, Foça’yı terk etmektedirler.

Bu durum karşısında sayısı az olan konaklama tesisleri bile, vasıflı eleman çalıştırmak yerine, konaklama tesis sahibi veya müdürlerinin öğretimi ve yetiştirmesi ile beceri kazandırılan elemanları çalıştırarak, ihtiyacı karşılamaktadırlar.

Yeme- içme ve eğlence tesisleri:

Yukarıda konaklama tesislerinde olduğu gibi yeme – içme ve eğlence yerlerinde de yine Turizm Bakanlığı ve belediye belgeli olmak üzere iki türlü sınıflandırma yapılır ve buna uygun belge verilir. Bu belgeler lokanta – restaurant – cafe – bar, gece kulübü adı altında verilir. Maalesef ilçemizde turistik belgeli olmak üzere iş bu tesislerden bir tane yoktur ve olmaması üzüntü vericidir.

Keşke Foça’da bu türden, birkaç yıldızlı, turizm işletme belgeli, vasıfları yüksek ve eğitimli elemanlarca hizmet verilebilen işletmeler olabilseydi, Foça turizmine, çok konuda ve fark edilir seviyede katkı sağlardı.

Bu çerçevede söylemek isterim ki kırkayaktan bir – iki tane eksik olursafark edilmez. Üç – beş tane eksik olursa seker. Yarısı eksik olursatopallar. Konaklama, yeme – içme ve eğlence tesisinin yeterli ve vasıflı olmaması ise başsız kalmış kırkayağa benzer, yürümesi zorlaşır ve hatta can çekiştirir.

Bu manada Foça turizmini; olumsuz yönde tetikleyen, gürültüden,görsel çirkinliklere – düzensizliklerden, dağınıklıklara – adam sendecilikten, sahiplenmeye ve duyarlı olmaya her zamankinden daha çok ihtiyaç vardır.

Turizmin gelişmesi: birkaç tane dört beş yıldızlı konaklama tesisi yapmak veya yaptırmakla sağlanamaz. İyidir ancak yeterli değildir. Yeterli olabilmesi için estetiği – güzelliği – temizliği – huzuru – mutluluğu şehrin her noktasında yaşanır ve hissedilir kılmak gerekir. Çünkü 4 – 5 yıldızlı tesislerde konaklayan insanlar, şehrin sokağında meydanında gezip dolaşırken, yerken içerken, oturup kalkarken 5 yıldız ayarında tertip, düzen, güzellik, hijyen, yeme içme ve eğlence ile ulaşım ve haberleşme hizmetlerinin kendilerine sunulmasını isterler.

ANCAK BU ŞEKİLDE TURİST VE MÜŞTERİ MEMNUNİYETİ SAĞLANIR. Bütün bu düzenlemelerin sağlanamaması; 4 – 5 yıldız konaklama tesislerinde “HERŞEY DAHİL SİSTEMİNİ” tetikleyen en önemli sebeptir.

Tam da bu noktada kentin esnafı ve ekonomisi sıkıntı yaşar.

Bu düşünce ve yaklaşım içerisinde yatırımcılar, seçilmişler ve atanmışlar, el ele ve omuz omuza vererek Foça’da yapılması gerekenleri birlikte analiz edip çözümler üretmelidirler. Ancak bu sayede 1987 – 1997 yılları arasında yakaladığımız “FOÇA TURİZMİNDE ALTIN YILLAR DÖNEMİNİ” yeniden tesis edebiliriz.

Ancak benim için efsane olmayan gerçek; Küçük Deniz’in efsanevi güzelliğidir.

Nasıl ki Paris’i Eyfel, New York’u özgürlük anıtı Fethiye’yi Ölüdeniz, Pamukkale’yi Traverten’siz düşünemez isek Foça’yı da Küçük Deniz’siz düşünemeyiz.

Küçük Deniz “Karataş”dır

Küçük Deniz kuşkusuz Foça’nın en önemli çekim merkezidir. Bazen bazı şeyler planlanmaz, kendiliğinden oluşur. Mübadele yıllarında gidenlerin son, gelenlerin de ilk ayak bastığı yerdi. Ne hüzünler ne mutluluklar yaşandı. 60-70- 80’li yıllarda Aydoğan’ın Lokantası, Ekrem’in Meyhanesi, Yılmaz’ın kahvesi, Hayrettin’in balık restaurantı renk kattı can verdi, yaşattı Küçük Denizi.

O yıllarda Foça’ya gelen yabancı turistin de yerli turistin de ilk göz ağrısıydı. Sevdasıydı. İlk beğendiği yerdi. Hele bir de ağını temizleyen balıkçımızı izlerken, onunla iki laf ettiyse onun artık Foça’da bir balıkçı dostu vardı. Balıkçı tekneleri Küçük Deniz’in gerdanını süsleyen inciydi hep. Bugünde öyleler. Yarınlarda da hep öyle kalmalılar, hatta korunmalılar.

Hepimiz biliriz Foça’nın Büyük Deniz’ini, Fatih Camisi’ni, Beş Kapıları’nı, Siren Kayaları’nı, Yel Değirmenleri’ni, Su Kemerleri’ni, Kale duvarlarını, Pers Mezarı’nı kısaca 3000 yıllık yerleşim ve kültürle iç içe olduğumuzu. Bu manada Pers Mezarı, yel değirmenleri, Kale duvarlarının restorasyon ve onarımı için emeği geçen herkese turizmci olarak teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Bu çalışmaların tamamı Foça’ya güzellik katacak, turizme sonsuza dek katmadeğer sağlayacaktır.

Ancak Küçük Deniz’in yeri bir başkadır. Efsanedeki “Karataş”tır. Her görenin beğendiği, aşık olduğu, tekrar tekrar dönüp geldiği en önemli çekim ve cazibe merkezidir.

Bu gözle bakılmalı, bu gözle değerlendirilmelidir. Bu bağlamda özellikle Öğretmen Evi’nin önünden meydana, meydandan Kybele tapınağına kadar yayalar için araç trafiğine kapanan yol; Fevzi Paşa mahallesinin Küçük Deniz’e ulaşan 5 adet ara sokağı, Atatürk mahallesinin 1 sokağı ”Foça turizmi ve kent yaşamında” mekan ve yaya denklemi bakımından yeniden yoruma ve düzenlemeye muhtaçtır. “Gürültü ve görsel kirliliğe Küçük Deniz’de hiç izin verilmemelidir”.

Daha önceki yazılarımın birinde Küçük Deniz’in kent yaşamı ve kent turizmi bakımından önemini anlatmış, başlı başına bir çekim ve cazibe merkezi olduğundan bahsetmiştim. Efsanede adı geçen Karataş’ın, güzelliği ve çekiciliği bakımından Küçük Deniz’in ta kendisi olduğuna dikkat çekmiştim. Bu bakımdan Küçük Deniz’de gürültü ve görsel kirliliğe izin vermenin yanlış olacağına işaret etmiştim.

Küçük Deniz yeterli değildir.

Ancak Küçük Deniz tek başına Foça turizminin geliştirilmesi ve kalıcılığının sağlanması bakımından yeterli olamaz. Foça turizminin geliştirilmesi için Büyük Deniz, “bulunmaz Hint kumaşından” çok daha önemlidir. Bu durumu görmek için bilim adamı, uzman v.s. olmaya gerek yoktur. İster Beş Kapılar’ın surlarından, ister Fener yarımadasından, ister Deniz Kent’in tepelerinden baktığınızda, gördüğünüz güzelliğin resmini çekmemek için yanınızda fotoğraf makinesinin olmaması gerekir. İzmir’den gelirken eski yoldan Foça’ya ulaştığınız tepede birkaç dakika durup, Foça’yı seyir edenlerin gözüne ilk çarpan yer, Büyük Deniz- yarımada ve birbiri arkasına sıralanmış adalardır. “Böyle güzellik nerede var” diye içinizden bir ses duyar, bu muhteşem güzellik karşısında iç geçirirsiniz. Benzerlerine Avustralya’da – Filipinler’de – Tayland’dauzak doğuda rastlanır. Başka yerlerde de vardır muhakkak. Ama Foça’nınki bir başkadır. Çünkü Foça bu güzelliğin yanı sıra 3000 yıllık bir tarihi kent ile iç içedir. Bu kentin binlerce hikâyesi, yaşanmışlığı, kültürel zenginliği, uğruna yapılan savaşları vardır. Her dönemden bir başka, tarih kalıntısına ve dokusuna, her köşe başında rastlanır. Bir dönem (13. ve 14.yy.) kaliteli Şap madeninin üretimi ve satışı sayesine ekonomisi güçlenen ve refah seviyesinin çok yükseldiği Foça, korsanlar tarafından da sayısız saldırıya uğrayan kentlerin başında gelir. Bu saldırıların çoğu Büyük Deniz de yaşanmıştır.

Tarihi Eser ve kalıntılar

Aynı zamanda Beş Kapılar – Antik Fokaia (kale içi) – Fatih Camii – onarılmayı bekleyen, eski Osmanlı hamamları – Ağalar konağı – ayağa kaldırılması planlanmış olan Athena Tapınağı – Kale Duvarları, başta Büyük Deniz’e olmak üzere Foça’ya ve Foça turizmine değer katıyor destek sağlıyor, sağlamaya da devam edecektir.

Tepeden bakıldığında adeta kapalı bir göl gibi olan Büyük Deniz, aynı zamanda doğal bir limandır. Buna rağmen her nedense yıllar içerisinde, Foça turizmi adına uluslararası hizmet verebilen bir yat limanı yapılamamıştır. Önceleri gümrük kapısı yokluğunu ve bunun bir engel teşkil edebileceğini söyleyen yetkili ağızlar, 2006 yılında Deniz Hudut Kapısı açılması ile o engelinde ortadan kalkmış olmasına rağmen “yat limanı “ ile ilgili Denizcilik Müsteşarlığı’ndan olumlu bir görüş gelmemiştir. Büyük Deniz’e bir yat limanı her yerden daha çok yakışır. Yat limanının beraberinde getirdiği çok olumlu faydaları vardır. En başta turizm çeşitlenir ve ekonomisi büyür. Kısaca turizmin gelişmesine engellenemez büyük bir boyut kazandırır. Elbette olumsuz yanları da bulunabilir. Olumsuzluklardan korkmamak lazım. Büyük Deniz o yükü taşıyabilir. Sağlayacağı faydalar tartışılmaz derece fazladır. Türkiye’de yat limanlarının bulunduğu kentlerde turizm gelişimi hızlı olmuştur.

Neler yapılmalı? Nasıl yapılmalı?

Büyük Deniz’i sil baştan ele almaya yeniden değerlendirmeye gerek vardır. Şu andaki Deniz Hudut Kapısı giriş noktasındaki duvar – kapalı alan, yaya yürüyüşüne engel teşkil etmektedir. Eğer hala kapı aktif olarak hizmet vermeye devam edecekse, denize doğru, uygun iskele yapılmalıdır. Sahil bandı ( kordon ) üzerindeki duvar kaldırılmalıdır. Her şeyden önce deniz kenarındaki tüm resmi daire ve kurumların bir an evvel kentin iç kesimlerine mutlaka taşınması gerekmektedir.Boşaltılacak binaların tamamı otel ve benzeri konaklama tesisi yapmaya müsait binalardır. Ara ve arka sokaklar ve sokak siluetleri ele alınmalı, yeniden değerlendirmeli, tarih kokan objeler – figürler – heykellerle süslenmelidir. Meydan betondan arındırılmalı, yeniden değerlendirilmeli ve fonksiyonel hale getirilmelidir. Meydanla ilgili planlama ve çalışma yapılırken Foça taşı ve Arnavut parke taşı (doğal taş) kullanmaya, Antik kente uyumluluk bakımından tartışmasız yarar vardır. Beş Kapılar – Kale içi; şu anda onarılan Antik Kale duvarları ile birlikte eşzamanlı ele alınmalı, çevre düzenlemesi yapılmalı, estetik, güzellik, albeni sağlanmalı ve ziyaretçi araçları için, güvenli otopark mutlaka yapılmalıdır.

Unutulmamalı

Foça uzun yıllardan beri az da olsa sürdürdüğü – Güneş Deniz turizmini,Tarih Turizmi ile çeşitlendirmelidir. Bunun için gerekli olan, tarihi doku hem toprak üstünde vardır. Hem de toprak altında çok miktarda tarihi eser, gün ışığına çıkarılmayı beklemektedir. Anfi Tiyatro – Mozaikler ve daha başkaları.

Bu yazımda Kartdere Koyu ve Vadisi hakkındaki düşüncelerimi sizlerle paylaşmak istiyorum.

Bugün Kartdere Vadisi diye tanımlanan bölge, Foça merkezinden 10 Km. uzakta olup Yeni Foça yolu istikametindedir. Asırlar önce Rumlar tarafından kurulmuş, 1922 tarihine kadar ağırlıklı olarak Rumların yaşadığı bir köy olarak varlığını sürdürmüştür. Bu köy hala vardır.

Burnumuzun dibindedir. Birkaç ev dışındaki ören haldedir. Köyün yaşama ve çalışma alışkanlıkları ilginçtir. Okulu, kilisesi vardır. Kartdere Köyü ile Sazlıca Köyü arasında dört metre genişliğinde kadastral yol halen planda mevcuttur. Ayrıca her iki köyü Bağarası’na bağlayan yol, kısmen iyi durumdadır.

Köyün Kadınları

Köyün kadınları, kızları tarım ve hayvancılıkla uğraşırlardı. Özellikle Foça Karası şarabının yapıldığı üzümü yetiştirirlerdi.

Yetiştirilen üzümlerin önemli bir bölümü, aynı alanda şarap yapımında kullanılırdı. Bölgede üretilen şaraplar ve kurutulan üzümler satılırdı.Foça Karası şarabı zamanın en kaliteli şarabı olarak anılırdı.

Köyün Erkekleri

Köyün erkekleri bölgede taşocaklarında çalışır, taş çıkarırlardı. Çıkardıkları taşları büyük bir ustalıkla işlerler satarak geçimlerini sağlarlardı. Foça ve Yenifoça’nın taş evlerinin önemli bir bölümüKartdere’den, Kırk Damlar’dan, Aslan Burnun’dan, Sazlıca’danözelliklede deniz yoluyla gelen taşlarla yapılırdı.

Sonra 1920’lerde mübadele oldu. Giden Rumlardan boşalan Kartdere Köyüne ve Vadisine, Kule Evlere Yunanistan’ın Parga kasabasından gelen vatandaşlarımız yerleştirildi. Parga Yunanistan’ın batısında bir balıkçı kasabasıdır. Kartdere’ye yerleştirilen vatandaşlarımız balıkçıydılar. Dolaysıyla anlamadıkları iş olan üzüm ve şarapçılığı yapmak istemiyorlardı. Bağları söküp yerine tütün ektiler. Bu yaşam kısa sürdü. Tarım ve hayvancılık yapmak istemediler. Taşocağından taş çıkartmak ve işlemek başlı başına bir meslekti, sektördü ve bilen yoktu, yapmadılar. Halen tarım ve hayvancılıkla uğraşan 1-2 ailenin dışındakilerKartdere Köyünü ve Vadisini terk etti. Geride kapanan taş ocakları, ören evler, talan olan bağlar kaldı.

Kartdere Köyü ve Vadisi muhakkak turizme açılmalı

Kartdere Köyü ve Vadisi gibi alanlara Almanya’da Bayern ve Avusturya’da Insbruck bölgelerinde sıkça rastlanır. Oralarda yalnızca doğanın ustaca işlenmesi sonucunda, Dünyaca meşhur turizm alanları ve turist çekim merkezleri yaratılmıştır. Oralardaki benzerliğinden dolayı , biz de Kartdere’de kolayca bir turizm alanı, turist çekim merkezi yaratabiliriz. Üstelik bir tarafı da deniz olan, içinde yaşanmışlığın ve kültürün bulunduğu Kartdere Köyü ve vadisinin küllerinden yeniden doğmasını sağlayabiliriz, hatta sağlamalıyız. Bunu yapabiliriz. Yaratılacak eski köy ve turizm Merkezi; korunan doğası, taş evleri, eski yaşama tarzı ile birlikte planlayabiliriz. Ender rastlanan muhteşem doğası var zaten. Bir de Kule Evleri’nin ve eski yaşama alışkanlıklarının (Bağcılık, ev yapımı şarap) ayağa kaldırılmış durumunu ve onlarca çeşit kuşun sabahları tepenizde öttüğü halini düşünün. İçine iyi düzenlenmiş, planlı Turizm gelişimini koyun ve bir arada harmanlayın. Açık hava müzesi gibi yaşayan bir turizm cenneti ve çekim merkezi olur. İşte o zaman yalnızca Türkiye’den değil, Dünyadan da insanlar su olur akar gelir. Planlama sırasında muhakkak ulusal ve uluslararası tecrübesi olan insanlardan görüş alınmalıdır. Bu sayede ahenk ve düzen içinde sürdürülebilir turizm alanı ve köy yaşamı yaratılabilinir.

Kartdere turizme açılmaz ise ne olur?

2011 yılında yayınlanan Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi Yönetim Planı Raporu’nun 49. sayfasında bulunan rapora dikkatinizi çekerim. Rapordan aynen ilgili kısmı aktarıyorum.
“Vadinin bir bölümü birinci derece doğal sit olmaması sebebiyle alan turistik yapılanmaya açıktır. Bu durum, Kartdere koyu ve vadisinin biyolojik çeşitliliğinin korunmasında bir engel teşkil edebilir.”

ÖÇKB’nın önerileri: Kartdere havzasında inşa edilecek tesislerin bölgenin karasal alanı ve kıyılarını etkilemesi, dolayısıyla denizsel ortamın da insan baskısına maruz kalması kaçınılmaz bir durumdur. Biyoçeşitliliğin zengin olduğu bu alanın turistik kullanım dahil her türlü yapılaşmaya karşı Foça ÖÇKB ekosistemi için oldukça önemli bir konudur.

Özetle şu kastediliyor: Birince derece doğal sit olsun, yalnızca günübirlik tesis ile yapılacaklar sınırlı kalsın.

Nedir o?: bekçi kulübesi, büfe, wc, otopark, ve piknik yeri. Adı üstünde sabah gel, akşam git yeri.

“Oysa Kartdere Köyü’nde, onlarca kule ev var ve bu kule evlerin bir kısmı dimdik ayakta, bir kısmı onarıma muhtaçtır. Hepsi tarihi bina niteliğinde ve tescillidir.

Kısaca ne olmalı ?

Turizm alanı olarak planlanmalı, Foça turizminin kalkınmasına katkı verilmelidir.

Yukarıda belirttiğim ve siz okuyuculara arzettiğim gibi Kartdere’ye Foça turizmini geliştirmek adına sahip çıkılmalı. Bir yandan biyoçeşitliliği koruyacak, diğer yandan korunmuş alanları insanlarla buluşturabilecek düzenlemeleri Şehircilik ve Çevre Bakanlığı İzmir İl Bölge Müdürlüğü ve Kültür ve Turizm Bakanlığı İzmir İli Anıtlar Bölge Müdürlüğü yetkilileri yapabilirler. Bu iş bu kadar zor değil. Dünya’da pek çok örneği var. Kısıtlamak veya yasaklamak çoğu zaman doğru değildir. Kartdere ve vadisi yeniden değerlendirilmeye ve turizm açısından yeniden yoruma muhtaçtır.

Bir sonraki yazımda, Foça’nın başka bir alanı hakkındaki görüşlerimi sizlerle paylaşmak dileğiyle.

24.01.2010 tarihinde Avustralya’nın Melbourn şehrinde Great Ocean Road turuna katıldım. Fevkalade geçen günün akşamında Phillip Island’da bulunan küçük penguenlerin (Little Penguins) koruma alanına ulaştık. Rehberimiz yerel saat ile akşam 21:00 gibi penguenlerin, okyanustan karaya dönüş saatleri olduğunu açıklamıştı. Alana vardığımızda, manzarayı görünce gözlerime inanamadım. Alanda yaklaşık 30 kadar otobüs vardı. Bizden sonra da bir o kadar daha geldi. Kalabalık bir kitle, binlerce küçük penguenin okyanustan karaya dönüşünü izlemeye gelmişti. Çok sayıda ziyaretçi olmamıza karşın, mükemmel bir organizasyon ile rehberler eşliğinde tribünlere yerleştirildik.

Arkamızdaki dağda binlerce yavru penguen karınlarını kendileri için doldurmuş olan annelerini beklerken, bizim de tribünlerdeki heyecanlı bekleyişimiz devam ediyordu. Çünkü ilk defa anne penguenlerin yavruları için yakalayıp midelerinde sakladıkları balıkları, çok geniş ve karanlık bir alanda herhangi bir karıştırma olmaksızın sadece kendi yavrularına ulaştırmalarına tanıklık edecektik. Sessiz bekleyişimiz yaklaşık 45 dakika sürdü. Beklerken sigara içmek, konuşmak ve fotoğraf çekmek kesinlikle yasaktı. Herkes bu kurallara ciddiyetle uyuyordu. Saat 21.00 sıralarında anne penguenler öbek öbek karaya çıkmaya başladılar. Paytak paytak yürüyerek her birisi kendi yuva ve yavrusunu buldu. Bu seremoni 2 saat kadar sürdü.

Sonrasında binlerce insan bol dükkânlı ve restaurantlı bir çıkış koridorundan geçerken, alışverişlerini yaptılar, ihtiyaçlarını karşıladılar.

Burada şunu gördüm: Mükemmel bir düzenleme ile bir yandan doğa korunmuş, penguenlere doğal ortamda yaşama şansı verilmiş, diğer yandan da insanlara bu şahane olayı görme imkânı sağlanmıştı. En önemlisi 365 gün büyük bir turizm ekonomisi yaratılmıştı.

Siren Kayaları

Şimdi buradan Siren Kayaları’na gelelim. Siren kayaları, Kapodokya’nın denizdeki benzeridir. Aynı zamanda Foça’ya ismini veren Akdeniz foklarının üreme ve yaşama alanıdır. Bilimsel olarak yapılan araştırmalarda durumun böyle olduğu kanıtlanmıştır. Çok değil bundan otuz yıl önce, altmışa yakın fok* Siren Kayaları civarında yaşıyorlardı. Hatta bazen limanlarımıza kadar geldikleri olurdu. Evlerimizin balkonlarından onların yüzdüklerini, oynadıklarını görürdük. Foça, Akdeniz Fokları Koruma Bölgesi ilan edildikten sonra, Siren Kayaları bölgesi ile ilgili birçok çalışma ve araştırma yapılmıştır. Buna rağmen fokların soyu tükenme noktasına gelmiştir.

Neler yapılabilir ?

Yukarıda örneğini verdiğim “penguen koruma alanında” olduğu gibi, bir düzenleme yapılabilmesi için öncelikle konunun uzmanı bilim adamları ve üniversitelerden destek alınmalıdır. Avrupa ve/veya Birleşmiş Milletler’in ilgili fonlarından kaynak sağlanarak, uluslararası standartlarda düzenlemeler yapılabilir. Asırlardan beri fokların üreme ve yaşam alanı olan Siren Kayaları kendi doğal güzelliği ve fokların yaşama alanı vurgusuyla, daha kararlı ve planlı olarak yeniden gündeme getirilmelidir . Diğer taraftan koruma alanı adı altında hüküm süren yasakçı zihniyet terk edilmeli, bilimsel düzenlemelerle insanlara Siren Kayaları’nı gezip görme imkânı yaratılmalıdır. Bu düzenlemeler yapılırken Siren Kayaları’nın doğasına, fokların üreme, çoğalma ve yaşamasına fırsat verilmeli, alınacak tedbirlerle projenin kalıcılığı sağlanmalıdır.

Bu çalışmalar ve düzenlemeler sonucunda, Siren Kayaları ve foklar Foça turizminin ve turizm ekonomisinin gelişmesine kesinlikle katkı sağlayacaktır.
Adını Fok’lardan alan ” Foça” vefasını bu vesile ile göstermiş ve borcunu ödemiş olacaktır. Foça; turizm hareketi içersinde çekim ve cazibe merkezlerini arttırmak , çoğaltmak zorundadır. Beşkapılar, onarılan Kale duvarları, yel değirmenleri, özellikle Küçük Deniz Limanı, çekim ve cazibe merkezleridir.

Bir sonraki yazımda bu konuları sizlerle paylaşmak dileğiyle.